การประเมินประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม (Environmental Aspects) ของมาตรฐาน 14001 : 2015
ปัจจุบัน ท่านจะได้ยิน การพูดถึงคำว่า ความยั่งยืน (Sustainability) , การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ (climate change) หรือ คาร์บอนฟุตพริ้นท์ขององค์กร (CFO) ซึ่งคำเหล่านี้ เป็นการยืนยันที่ชัดเจนว่า ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมของโลก มีผลกระทบเป็นวงกว้าง และรุนแรงขึ้น ดังนั้นมาตรฐาน ISO14001 ก็เป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยกันรักษาสิ่งแวดล้อมให้ได้รับผลกระทบจากการทำธุรกิจของท่าน
มาทำความรู้จักกับข้อกำหนดที่เป็นหัวใจหลักของมาตรฐานนี้ ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม เมื่อท่านจะทำความเข้าใจ กับข้อกำหนด ต้องเริ่มที่ความหมายของ 2 คำ
3.2.1 สิ่งแวดล้อม (Environment) คือ ส่วนที่อยู่รอบโดย การดำเนินกิจกรรมขององค์กร รวมทั้ง อากาศ น้ำ พื้นดิน ทรัพยากรธรรมชาติ พืชที่ขึ้นในเฉพาะพื้นที่ (flora) ช่วงชีวิตของสัตว์ในท้องถิ่นหนึ่งๆ หรือช่วงเวลาหนึ่งๆ (fauna) มนุษย์และความสัมพันธ์ระหว่างกัน
3.2.2 ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม (Environmental aspects) คือ สภาพที่เป็นธรรมชาติของ กิจกรรมขององค์กร หรือผลิตภัณฑ์ หรือบริการ ที่มีผลกระทบกระทั่งซึ่งกันและกัน หรือ สามารถมีผลกระทบกระทั่งซึ่งกันและกัน กับ สิ่งแวดล้อม
หลังจากนั้น มาดูว่าแนวทางที่ข้อกำหนดต้องการให้องค์กรปฏิบัติเพื่อให้สอดคล้องหรือเจตนารมณ์ของข้อกำหนดกัน !!
6.1.2 ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม
องค์กรกำหนดประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม และผลกระทบของประเด็นดังกล่าวต่อสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้อง และ กำหนดว่าประเด็นเหล่านั้น ประเด็นใดที่มีนัยยะสำคัญ และจำเป็นต้องได้รับการแก้ไขโดยระบบการจัดการสิ่งแวดล้อมขององค์กร
การเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม ทั้งในแง่ทางลบหรือเป็นประโยชน์ ซึ่งเป็นผลทั้งหมดหรือบางส่วนมาจากประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม เรียกว่าผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม(environmental impact) ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมสามารถเกิดขึ้นได้ในท้องถิ่น ระดับภูมิภาคและระดับโลกและยังสามารถเป็นโดยตรงโดยอ้อมหรือสะสมโดยธรรมชาติ ระหว่างประเด็นสิ่งแวดล้อมกับผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมเป็นหนึ่งในสาเหตุและผล (cause and effect)
3.2.4 ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม (environmental impact) คือ การเปลี่ยนแปลงใดๆ ต่อสิ่งแวดล้อม ไม่ว่าจะเป็นทั้งในแง่ทางลบหรือเป็นประโยชน์ ทั้งหมดหรือบางส่วนซึ่งเป็นผลมาจากประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม ขององค์กร
ในการพิจารณาประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม องค์กรจะพิจารณามุมมองของวงจรชีวิตนี้ไม่จำเป็นต้องมีการประเมินวงจรชีวิตโดยละเอียด คิดอย่างรอบคอบเกี่ยวกับขั้นตอนของวงจรชีวิตที่สามารถทำได้ถูกควบคุมหรือชักจูงโดยองค์กรอย่างเพียงพอ ขั้นตอนทั่วไปของผลิตภัณฑ์ (หรือบริการ) วงจรชีวิตรวมถึงการได้มาซึ่งวัตถุดิบ การออกแบบ การผลิต การขนส่ง/การจัดส่ง การใช้ การบำบัดเมื่อสิ้นสุดอายุการใช้งาน และการกำจัดในขั้นตอนต่างๆ ของวงจรชีวิต มีผลบังคับใช้จะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับ กิจกรรม สินค้า หรือบริการ
เมื่อองค์กรกำหนดประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม องค์กรพิจารณาถึง มุมมองด้านวัฏจักรชีวิต (life cycle perspective) สำหรับการดำเนินนั้นไม่ได้ต้องการ ให้มีการประเมินวัฏจักรชีวิตแบบละเอียด คิดให้รอบคอบเกี่ยวกับช่วงของวัฏจักรชีวิต ที่สามารถควบคุม หรือ อิทธิพล โดยองค์กรได้อย่างเพียงพอ
โดยทั่วไป ช่วงของวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ (หรือบริการ) รวมถึงการได้มาซึ่งวัตถุดิบ การออกแบบ การผลิต การขนส่ง/การจัดส่ง การใช้ การปฏิบัติติเมื่อสิ้นสุดอายุการใช้งาน และการกำจัดทิ้ง ช่วงของวัฏจักรชีวิต ที่เกี่ยวข้องนั้นมีความหลากหลาย ขี้นอยู่กับกิจกรรมของผลิตภัณฑ์ หรือ บริการ
3.3.3 วัฏจักรชีวิต(Life cycle) คือ วงต่อเนื่องและเชื่อมโยงกัน ของ ระบบผลิตภัณฑ์(หรือบริการ) จากการได้มาซึ่งวัตถุดิบ หรือได้จากทรัพยากรธรรมชาติ จนถึงและการกำจัดทิ้ง
องค์กร จำเป็นต้องกำหนดประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม ภายในขอบเขตของระบบการจัดการด้านสิ่งแวดล้อม โดยคำนึงถึงปัจจัยนำเข้าและปัจจัยนำออก (ทั้งที่ตั้งใจและไม่ตั้งใจ) ที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรม ผลิตภัณฑ์และบริการ ที่เกี่ยวข้องทั้งในอดีตและในปัจจุบัน แผนและการพัฒนาใหม่ และกิจกรรมใหม่หรือการปรับปรุง ผลิตภัณฑ์และบริการใหม่ วิธีการที่ใช้ควรพิจารณา สภาวะการทำงานปกติและผิดปกติ สภาวะการปิดเครื่องและการสตาร์ทเครื่อง ตลอดจนสถานการณ์ฉุกเฉินที่สามารถคาดการณ์ได้อย่างสมเหตุสมผลที่ระบุไว้ใน 6.1.1 บททั่วไปของการปฏิบัติการเพื่อดำเนินการกับความเสี่ยงและโอกาส
ควรให้ความสนใจก่อนการเกิดสถานการณ์ฉุกเฉิน
องค์กรไม่จำเป็นต้องพิจารณา เฉพาะผลิตภัณฑ์ ส่วนประกอบ หรือวัตถุดิบแต่ละรายการเพื่อ กำหนดและประเมิน ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม อาจจัดกลุ่มหรือจัดหมวดหมู่กิจกรรม ผลิตภัณฑ์และบริการ ที่มีลักษณะร่วมกัน
ในการพิจารณาประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม องค์กรสามารถพิจารณา:
- a) การปล่อยสู่อากาศ
- b) ปล่อยลงสู่น้ำ
- c) ปล่อยลงสู่พื้นดิน
- d) การใช้วัตถุดิบและทรัพยากรธรรมชาติ
- e) การใช้พลังงาน
- f) พลังงานที่ปล่อยออกมา (เช่น ความร้อน การแผ่รังสี การสั่นสะเทือน (เสียง) แสง)
- g) การสร้างของเสียและ/หรือผลพลอยได้;
- h) การใช้พื้นที่
นอกจากประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่สามารถควบคุมได้โดยตรงแล้ว, องค์กรยังเป็นผู้กำหนดอีกด้วยไม่ว่าจะมีแง่มุม ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่องค์กรมีอิทธิพล อาจเป็นได้ที่เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์หรือไม่บริการที่องค์กรใช้ซึ่งจัดหาโดยผู้อื่น ตลอดจนผลิตภัณฑ์และบริการที่องค์กรนั้นจัดหาให้แก่ผู้อื่น รวมถึงผู้ที่เกี่ยวข้องกับ (กระบวนการ) จากภายนอก เมื่อพิจารณาในแง่มุมที่องค์กรจัดหาให้กับผู้อื่น อาจมีข้อจำกัดต่อการใช้และการจัดการเมื่อสิ้นสุดชีวิตของผลิตภัณฑ์และบริการ
อย่างไรก็ตาม ในทุกสถานการณ์ องค์กรเป็นผู้กำหนดขอบเขตของการควบคุมที่สามารถทำได้ ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพล และขอบเขตของซึ่งเลือกที่จะใช้อิทธิพลดังกล่าว
ควรคำนึงถึงประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมขององค์กรสินค้าและบริการ เช่น:
— การออกแบบและพัฒนาสิ่งอำนวยความสะดวก กระบวนการ ผลิตภัณฑ์และบริการ
— การได้มาซึ่งวัตถุดิบรวมถึงการสกัด;
— กระบวนการปฏิบัติงานหรือการผลิต รวมถึงคลังสินค้า
— การดำเนินงานและการบำรุงรักษาสิ่งอำนวยความสะดวก สินทรัพย์ขององค์กร และโครงสร้างพื้นฐาน
— ประสิทธิภาพและแนวปฏิบัติด้านสิ่งแวดล้อมของผู้ให้บริการภายนอก
— การขนส่งผลิตภัณฑ์และการส่งมอบบริการ รวมถึงบรรจุภัณฑ์
— การจัดเก็บ การใช้ และการรักษาผลิตภัณฑ์เมื่อหมดอายุการใช้งาน
— การจัดการของเสีย รวมทั้งการนำกลับมาใช้ใหม่ การปรับปรุงใหม่ การรีไซเคิล และการกำจัด
อย่างไรก็ตาม ไม่มีวิธีการเดียวในการพิจารณาประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ และเกณฑ์ที่ใช้ควรให้ผลลัพธ์ที่สม่ำเสมอ
องค์กรกำหนดหลักเกณฑ์ในการพิจารณาประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่สำคัญ เกณฑ์ด้านสิ่งแวดล้อมเป็นเกณฑ์เบื้องต้นและขั้นต่ำ เพื่อประเมินประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม เกณฑ์สามารถเกี่ยวข้องกับประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม (เช่น ประเภท ขนาด ความถี่) หรือผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม (เช่น ขนาด ความรุนแรง ระยะเวลา การสัมผัส) เกณฑ์อื่นๆ อาจเกิดขึ้นนำมาใช้ได้เช่นกัน
ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมอาจไม่มีนัยยะสำคัญเมื่อคำนึงถึงเกณฑ์ด้านสิ่งแวดล้อมเท่านั้น อย่างไรก็ตาม เกณฑ์ทำได้ตามกำหนดหรือเกินเกณฑ์กำหนด ในการพิจารณานัยยะสำคัญได้เมื่อเกณฑ์อื่น ๆ ได้รับการพิจารณา
เกณฑ์อื่นๆ เหล่านี้อาจรวมถึงประเด็นขององค์กร เช่น ข้อกำหนดทางกฎหมาย หรือข้อกังวลของผู้มีส่วนได้เสีย เกณฑ์อื่นๆ เหล่านี้ไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพื่อลดระดับแง่มุมหนึ่ง ซึ่งมีนัยสำคัญเมื่อพิจารณาจากผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ อาจส่งผลให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญอย่างน้อยหนึ่งรายการขึ้นไป และส่งผลให้เกิดความเสี่ยงและโอกาสที่ต้องจัดการเพื่อสร้างความมั่นใจให้กับองค์กรสามารถบรรลุผลตามที่ตั้งใจไว้ของระบบการจัดการสิ่งแวดล้อม
มาดูรูปแบบการนำมาใช้ในการทำงานจริง จะออกมาเป็นรูปแบบอย่างไร เพื่อให้ท่าน ได้ภาพของการประยุกต์ใช้ หลังจากนั้นจะได้ต่อยอด ที่องค์กรของท่านได้ต่อไป !!
- จัดทำเอกสารขั้นตอนการการประเมินประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม Environmental Aspect
โดยในเอกสารขั้นตอนการทำงานนี้ก็ควร
- มีการกำหนดเกณฑ์ ประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
- และประเด็นดังกล่าวมีนัยยะสำคัญหรือไม่ หากมีนัยยะสำคัญ
- องค์กรกำหนดแนวทางในการดำเนินการ อย่างไร เป็นต้น ?
- ดำเนินการกำหนดว่าประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมขององค์กร
- พิจารณาถึง มุมมองด้านวัฏจักรชีวิต (life cycle perspective)
